Geriye Dönük Miras Hakkı Nedir?

Geriye dönük miras hakkı, genellikle bir kişinin daha önceki dönemde gerçekleştirdiği işlemler sonucunda, ölümünden sonra mirasçılarına bırakılan malvarlığının bir kısmının, belirli koşullar altında geri alınması veya yeniden paylaştırılması anlamına gelir. Bu kavram, çoğu zaman mal paylaşımı anlaşmazlıkları, mirasçılar arasındaki hak ihlalleri veya belirli şartların yerine getirilmediği durumlarda gündeme gelir.

Türk Medeni Kanunu’nda mirasçılar arasındaki hak paylaşımı, miras bırakan kişinin iradesine ve kanuni düzenlemelere dayanır. Ancak geriye dönük miras hakkı, her zaman belirli yasal çerçevelere, zaman sınırlamalarına ve özel şartlara bağlıdır. Yani, bir kişi ölümünden önceki yıllarda, mirasçılarıyla veya başkalarıyla yaptığı anlaşmalar, mirasın nasıl paylaşılacağı konusunda etkili olabilir.

Türk Hukukunda Geriye Dönük Miras Hakkı

Türk Medeni Kanunu’na göre, mirasçıların belirlenmesinde ve mirasın paylaşılmasında, önceden yapılan tasarruflar ve bağışlar önemli bir rol oynar. Ancak, mirasçıların hakları, miras bırakanın ölümünden sonra doğar ve miras paylaşımı sırasında, geriye dönük bir miras hakkı ancak özel koşullar altında devreye girebilir.

Mirasçıların Paylaşım Hakları

Türk Medeni Kanunu’nun 495. maddesine göre, mirasçıların yasal payları belirlenmiştir. Buna göre, mirasçılar, miras bırakanın iradesine ve yasal düzenlemelere uygun olarak belirli paylara sahip olurlar. Eğer miras bırakan, önceden yaptığı bağışlarla bu payları değiştirmeyi amaçlamışsa, geriye dönük bir düzenleme yapılabilir.

Bağışlar ve İştirak Hakkı

Miras bırakan, sağlığında yaptığı bağışlarla, mirasçılarına bırakacağı malvarlığını etkileyebilir. Ancak bu bağışlar, mirasçıların yasal paylarını ihlal etmeyecek şekilde yapılmalıdır. Aksi takdirde, mirasçılar bu bağışlara karşı çıkarak, “geriye dönük miras hakkı” talep edebilirler. Bu durum, özellikle “eşitlik sağlanması” ve “yasal payların korunması” ilkesine dayanır.

Örneğin, bir kişi yaşamında yaptığı büyük bir bağışla bir çocuğuna ciddi bir mal varlığı devrettiğinde, diğer çocuklar bu bağışın geri alınmasını talep edebilirler. Bu gibi durumlarda, Türk Medeni Kanunu’nun 652. maddesi, mirasçılara “geriye dönük düzeltme” hakkı tanır. Bu, mirasçının daha önce yapılan bağışlardan dolayı kayıp payını talep etme hakkı tanır.

Mirasçıların Reddi ve Sonuçları

Mirasçılar, mirası reddedebilirler. Ancak reddedilen miras, hukuken geriye dönük bir miras hakkı doğurmaz. Yani, mirası reddeden kişi, o mirasla ilgili herhangi bir hak talep edemez. Ancak, ret işlemi sonrası ilgili mirasçılar için geriye dönük bir düzenleme yapılabilir ve paylaşılan malvarlığında değişiklik yapılabilir.

Geriye Dönük Miras Hakkı İle İlgili Uygulamalar

Mal Rejimi ve Evlilik İlişkisi Bağlamında

Evli çiftler arasında mal paylaşımı, geriye dönük miras hakkı açısından önemli bir alan teşkil eder. Eğer evlilik sırasında edinilen malvarlığı, bir eşin ölümünden sonra paylaşılacaksa, geriye dönük olarak evlilik sürecinde edinilen malvarlığına dair bir düzenleme yapılabilir. Türk Medeni Kanunu’na göre, “edinilmiş mallara katılma rejimi” geçerli ise, evlilik birliği sırasında elde edilen malvarlığı, her iki eşin ortak malı sayılır. Bu durumda, eşin ölümü halinde, mirasçılar arasında yapılan mal paylaşımına geriye dönük bir müdahale yapılabilir.

Babalık Davası ve Miras Hakkı

Bir kişinin babalığını kabul etmeyen veya resmi olarak kayıtlara geçmeyen bir çocuk, miras hakkını geriye dönük olarak talep edebilir. Türk Medeni Kanunu’nda, babalık davası açan bir kişi, genetik bağın kanıtlanması durumunda geriye dönük olarak mirasçılık hakkını elde edebilir. Bu, mirasçıların daha önce gözden kaçan haklarını geri alma durumudur.

Vasiyetname ve Geriye Dönük Miras Hakkı

Bir kişi yaşamında yaptığı vasiyetle, sahip olduğu malvarlığının dağılımını belirleyebilir. Ancak, vasiyetname aracılığıyla yapılan bir düzenleme, yasal mirasçıların haklarını aşan şekilde düzenlenemez. Bu durumda, vasiyetnamenin geriye dönük etkisi, mirasçılar tarafından yasal haklarıyla sınırlıdır.

Geriye Dönük Miras Davası

Geçmişe dönük miras davası, miras hukukuna özgü bir davadır. Bu mirasçıların geriye dönük miras haklarının alınmasını sağlar. Geriye dönük miras davası üç şekilde olabilir:

• Miras bırakanın sağlığında tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarrufların tenkisi için saklı payı ihlal edilen mirasçılar geriye dönük miras hakkını konu alan bir tenkis davası şeklinde açılabilir.
• Miras bırakan tarafından yapılan sağlar arası ve ivazsız tasarrufların terekeye iadesini sağlayan denkleştirme davası şeklinde açılabilir.
• Miras bırakanın terekesi kapsamında olan bir taşınmazı kullanamayan veya ürünlerinden yararlanamayan mirasçıların geriye dönük kira bedelinin alınmasını sağlayan ecrimisil davası şeklinde açılabilir.

Geriye Dönük Miras Davasında Zamanaşımı

Miras davaları kanunda öngörülen zamanaşımı süreleri içerisinde açılmalıdır. Tenkis davası mirasçının saklı payının ihlal edildiğinin öğrenmesinden itibaren 1 yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinden, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinden itibaren 10 yıl içerisinde açılır. Mirasta denkleştirme davası 10 yıllık zamanaşımı süresi içerinde açılır. Ecrimisil davası geriye dönük 5 yıllık süre için açılabilir.

Geçmişe Dönük Miras Davası Açılabilir Mi?

Geriye dönük miras hakkının alınmasını sağlayan geçmişe dönük miras davası niteliğinde olan davalar açılabilir. Geçmişe dönük miras davası ancak miras bırakanın ölümünden sonra açılabilir. Çünkü miras bırakan hayatta iken mirasçının miras hakkı ve saklı pay ihlali söz konusu değildir. Miras bırakan hayatta iken mirasçı, miras hakkı bakımından sadece bekleme durumunu içerisindedir.