Dolandırıcılık, Türk Ceza Kanunu’nda, TCK 157. Maddesi ile düzenlenmiştir. Bu maddeye göre dolandırıcılık, başkalarını kandırarak onların malvarlıklarını hileli yollarla elde etme suçudur. Dolandırıcılık suçu, hem bireysel hem de toplumsal anlamda ciddi zararlara yol açabilen bir suçtur. TCK’ya göre, dolandırıcılık, mağdurun aldatılması yoluyla gerçekleşir. Hile, mağdurun doğru bilgiye sahip olamaması için kullanılan her türlü yanıltıcı davranış veya ifade olabilir.
Dolandırıcılığın Kapsadığı Faaliyetler
Dolandırıcılık suçunun işlenmesinde kullanılan bazı yöntemler şunlardır:
- Yanıltıcı beyanlarda bulunmak: Örneğin, bir kişinin değerli bir mal veya hizmet sattığını iddia ederek, gerçekte olmayan bir şeyi satmaya çalışmak.
- Sahte belgeler kullanmak: Örneğin, sahte çek, senet veya belgelerle para almak.
- İkna yolu ile yanıltmak: Mağdurun güvendiği bir kişiyi veya kuruluşu aldatmak.
- Telefonda veya internet üzerinden yapılan dolandırıcılık: Bu tür dolandırıcılıklar, “phishing” (kimlik avı) gibi yöntemlerle insanların kişisel verilerine ulaşmak ve dolayısıyla maddi kazanç sağlamak amacıyla yapılır.
Dolandırıcılık Suçunun Hukuki Unsurları
Dolandırıcılık suçunun oluşabilmesi için aşağıdaki unsurların bulunması gerekir:
- Hileli Davranış: Dolandırıcılığın temel unsuru, mağdurun aldatılmasıdır. Dolandırıcılık suçunda suçlu, mağdurun malvarlıklarını aldatma veya yanıltma yoluyla elde eder. Hileli davranışlar, yalan söyleme, sahte belgeler kullanma, gerçek dışı vaatlerde bulunma gibi çeşitli şekillerde olabilir.
- Mağdurun Zarara Uğraması: Dolandırıcılığın gerçekleşmesi için mağdurun maddi kayba uğraması gerekir. Dolandırıcının amacı, mağdura malvarlık kaybı yaşatmak olmalıdır. Eğer mağdur zarar görmediyse, dolandırıcılık suçunun oluştuğu söylenemez.
- Failin Kasıtlı Davranışı: Dolandırıcı, mağduru kasıtlı olarak kandırmak amacıyla hareket eder. Dolayısıyla, dolandırıcılığın suç sayılabilmesi için failin kastı bulunmalıdır.
- Haksız Kazanç Elde Etme: Dolandırıcılık suçunun oluşabilmesi için, failin mağdurdan elde ettiği kazancın haksız olması gerekir. Bu kazanç, suçlunun malvarlığını artıran bir gelir olur.
Dolandırıcılığın Cezai Yaptırımları
Türk Ceza Kanunu’na göre dolandırıcılık, kastî suç olup, cezai yaptırımlara tabidir. Dolandırıcılıkla ilgili cezalar, suçun özelliklerine ve işleniş biçimine göre farklılık gösterebilir. TCK 157. Madde’de dolandırıcılık suçunun cezası şu şekilde düzenlenmiştir:
- Basit Dolandırıcılık: Bir kişinin dolandırıcılık suçu işlemesi durumunda, hapis cezası ile cezalandırılır. TCK 157. maddeye göre, 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası öngörülmektedir.
- Ağırlaştırıcı Nedenlerle İşlenmiş Dolandırıcılık: Eğer dolandırıcılık suçunun işlenmesinde herhangi bir ağırlaştırıcı durum söz konusuysa, ceza daha da ağırlaşabilir. Örneğin, suçun nitelikli dolandırıcılık kapsamında değerlendirilmesi durumunda ceza 5 yıldan 10 yıla kadar çıkabilir.
- Nitelikli Dolandırıcılık: Bu suçun nitelikli hâlleri arasında, kamu görevlileri veya bankalar gibi kurumlardan haksız kazanç elde etme, silah kullanarak tehditte bulunma, birden fazla kişiye dolandırıcılık yapma gibi durumlar yer alır. Bu hâllerde hapis cezası en az 3 yıl, en fazla ise 10 yıl olabilir.
Nitelikli dolandırıcılık TCK m. 158 hükmünde 3 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ve 5.000 güne kadar adli para cezası olarak öngörülmüştür.
TCK dolandırıcılık 158. maddesine göre aşağıda belirtilen hallerde nitelikli dolandırıcılık cezası 4 yıldan, adli para cezası ise suç sonucunda elde edilen menfaatin 2 katından az olamaz:
- Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olmak suretiyle,
- Bilişim sistemleri araçlarının kullanılması suretiyle,
- Banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
- Banka veya diğer kredi kurumlarınca verilmemesi gereken bir kredinin verilmesini sağlamak maksadıyla,
- Sigorta bedelini almak maksadıyla,
- Kişinin kendisini bir görevli veya bir kurumun çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle,
- Kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle,
Nitelikli Dolandırıcılıkta Etkin Pişmanlık
Nitelikli dolandırıcılık suçu, etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanma imkânı bulduğu bir suç tipidir. Dolayısıyla birtakım şartların varlığı halinde nitelikli dolandırıcılıktan ceza alanlar bakımından cezada indirim yapılabilir.
Etkin pişmanlık uygulanması için aranan şartlar şöyledir;
- Suç tamamlanmış olmalıdır.
- Fail, pişmanlığını sergileyen aktif bir davranış ortaya koymuş olmalıdır.
- Failin davranışı iradi olmalıdır.
Söz konusu şartların varlığı halinde öngörülen cezada 2/3 oranında, zararın kovuşturma aşamasında giderilmesi halinde ise ½ oranında indirim yapılır.
Nitelikli Dolandırıcılığın Yatarı Ne Kadar?
Nitelikli dolandırıcılığın cezası kaç yıl olacağı somut olayda kullanılan araçlar ve dolandırıcılığın şekline göre 3 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası olabilir. Verilen cezanın ne kadarının yatılacağı Ceza İnfaz Kanununa göre belirlenir. Örneğin;
Sanığa dolandırıcılıktan verilen ceza 3 yıl 1 ay 1 gün hapis cezası ise; yatarı 1 yıl 6 ay 18 gün hapis cezasıdır.
Sonuç ceza 1 yıldan fazla olduğundan 5275 Sayılı Kanunun 105/A maddesi gereğince Sanık denetimli serbestlikten doğrudan yararlanamaz.
Sanık 6 ay 18 gün hapis cezasını ceza infaz kurumunda çektikten sonra denetimli serbestlikten yararlandırılarak serbest bırakılır.
